... idą Górale, a ściślej mówiąc Podhalanie. Zapewne wydaje Ci się, że wszyscy Górale są tacy sami, jednak ich samych spokojnie można podzielić na kilkanaście mniejszych grup etnicznych. Dzisiaj zajmiemy się jedną z najbardziej licznych, czyli Podhalanami. Grupa ta, jak łatwo się domyśleć mieszka na Podhalu, czyli jak podpowiada Wikipedia: "W południowej Polsce u północnego podnóża Tatr, w dorzeczu górnego Dunajca z wyłączeniem obszarów leżących na prawym brzegu Białki i prawym brzegu Dunajca, poniżej ujścia Białki."Sztuka
 |
Kultura ludowa Podhala – podobnie jak kultura innych regionów Polski – ulegała na przestrzeni wieków różnorodnym zmianom. Największy rozkwit kultury góralskiej nastąpił pod koniec XIX wieku, kiedy zaczęto popularyzować Tatry i samo Podhale. Podhale jeden z nielicznych regionów Polski, którego mieszkańcy nadal zachowują i kultywują własną tradycję (niejednokrotnie łącząc nowoczesność z dawnym stylem, np. w stroju, muzyce, rzeźbie).
Obrzędy
Wiele obrzędów i zwyczajów przetrwało w obyczajowości ludowej,
stanowiąc jej trwały element w tradycji przekazywanej z pokolenia na
pokolenie.Na ukształtowanie się wielu z nich złożyły się i obrzędy z
czasów pogaństwa jak i późniejsze-chrześcijańskie. Niewykształceni ówcześni ludzie bali się czarów, bowiem uważali, że
rzucane są one zarówno na nich, ich dorobek, na bydło, na tzw.majętność
całą. W związku z tym wierzyli w skuteczność wielu metod
przeciwdziałających negatywnym skutkom czarów, w tym m.in.w:
- smarowanie święconym czosnkiem słupów w stajniach
- kadzenie krów święconymi ziołami,
- rozsypywanie maku przy wejściu do stajni.
Święta
Boże Narodzenie
W wigilię Bożego Narodzenia przynoszono do domu mojkę, choinkę,
którą przystrajano czerwonymi jabłkami, ciastkami, cukierkami i
zabawkami wykonanymi przez dzieci (zazwyczaj zabawki były zrobione z
bibuły, papieru i słomy). Kwiatami z bibuły ozdabiano również święte obrazy, a w kącie izby stawiano snop zboża.Wielkanoc
Najważniejsze obrzędy wielkanocne to święcenie wody, ognia i
pokarmów. W Wielką Sobotę gospodarz przynosił z kościoła do domu
święconą wodę oraz głowienki ognia – z poświęconego przez księdza
ogniska, które paliło się przed świątynią – potem szedł do stajni, by
poświęcić i okadzić zwierzęta. Woda była potrzebna przez cały rok –
kropiono młodą parę, gdy wychodziła z domu do kościoła; owce, gdy szły
"na szałas"; ziarno przed siewem. W kościele święcono też potrawy. Do
kosza wkładano chleb, masło, ser, jajka, kiełbasę, sól, chrzan, mięso,
baranki wypiekane z ciasta lub wyrabiane z sera w specjalnych foremkach.Wesela
Po ceremonii ślubnej na weselników czekała na moście brama z dwóch
tworzących trójką żerdzi, przymocowanych do poręczy. Na wierzchołku
bramy były dwie butelki z wodą, a prze most przeciągano łańcuch. Obok
stali chłopcy – przebrani za dziadów, Cyganów – tańczyli, śpiewali i
żądali "okupu". Od państwa młodych dostawali wódkę, ciasto, od starostwa
pieniądze. Stroje
Męski
Męska odzież odświętna przetrwała do naszych czasów w stosunkowo mało zmienionej formie, przede wszystkim jeśli chodzi o stosowane do jej wytwarzania surowce (płótno lniane, sukno, skóry), ale także i kroje. Podstawowe oraz najbardziej znane elementy stroju męskiego to kapelusze, sukienne spodnie (portki), a także cuchy (czarne i białe) pełniące rolę okrycia wierzchniego. Ponadto w skład tego ubioru wchodziły koszule, kamizelki, pasy oraz obuwie (wysokie buty z cholewami typu węgierskiego, półbuty, buty do kostek i przede wszystkim kierpce), a uzupełniały go spinki (do spinania koszul), fajki oraz ciupagi.
Damski
Podhalański strój kobiecy, łatwo ulegał modom, poddawał się silnym wpływom z zewnątrz. Jeszcze w I poł. XIX w. (okres pierwszy) współistniały w nim samodziały lniane, przeznaczane między innymi na szale (rańtuchy), koszule oraz drukowane spódnice w kolorze indygo
i fartuchy.Okres drugi
(II. poł. XIX w.) to czas naśladowania mody przejeżdżających na Podhale
kobiet z miasta. Góralki zaczęły wtedy nosić kaftaniki szyte z gładkich, takich samych jak spódnice tkanin. Na początku XX w. (okres trzeci) pojawiły się wizytki czyli bluzki zakładane
do długich, szerokich kopiastych spódnic. W latach
międzywojennych i późniejszych (okres czwarty i piąty) spódnice stają
się coraz krótsze, przeznacza się na nie głównie kwieciste tkaniny
tybetowe.
Ponadto ważnymi elementami stroju,
niezależnie od okresu kiedy go noszono były, wiązane pod brodą chustki
i czerwone korale, najwyżej ceniono te z korala prawdziwego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz