I na koniec wróćmy w góry

Górale

Górale to mieszkańcy terenów górskich. W szczegółowym ujęciu oznaczają mieszkańców Karpat Zachodnich i terenów między doliną Ostawicy i Białego Czeremoszu. Dzielą się oni na wiele wedle terenów co oznacza że są górale śląscy, czadeccy i małopolscy. Podział grup opiera się na niewielkich różnicach w dialekcie i kulturze ludowej. Mają oni charakterystyczne stroje - noszą białe lniane koszule, niale obcisłe portki z wełny i niskie obcisłe buty z pomponem. Noszą także serdaki - baranie kożuszki z ciemnobrązowej skory. Charakteryzują ich także ciupagi.

Powycinajmy...

Łowiczanie

Łowiczanie - Księżacy Łowiccy to etnograficzna grupa zamieszkała na terenie Mazowsza - dawnego terenu księstwa Łowickiego. Byli poddanymi arcybiskupa gnieźnieńskiego i zamieszkiwali tereny jego arcybiskupstwa. wykształcili swoja własną kulturę materialną. Byli oni nieco odrębni od reszty Polski co było spowodowane większą zamożnością i wcześniejszym uwłaszczeniem co widać po ich kolorowych i bogatych strojach ludowych.

Jedźmy do Puszczy...

Kurpie
https://www.youtube.com/watch?v=AAMJLCZkthE&spfreload=10
https://www.youtube.com/watch?v=syMQ-SApU_w
https://www.youtube.com/watch?v=wjFgyM_ymXA&spfreload=10

Kurpie to piękny region położony na Mazowszu, na terenie Puszczy Zielonej i Puszczy Białej. Obecnie bardziej aktywni ludowo są mieszkańcy Puszczy Zielonej. Folklor z tego regionu zachował się w dużo lepszym stanie niż folklor mieszkańców Puszczy Białej. Najbardziej znaną miejscowością pielęgnującą dawne tradycje kurpiowskie jest Kadzidło. Gorąco zachęcamy do odwiedzenia tego regionu i przekonania się na własne oczy, jak bardzo niezwykły jest Folklor Polski.
Rękodzieło kurpiowskie – wycinanki i bursztyniarstwo

Kurpie jako region słyną z rękodzieła ludowego, obok haftu bardzo popularne jest tam wycinankarstwo i bursztyniarstwo.  Bursztyniarstwo na kurpiach było niezwykle popularnym i cenionym zawodem. W XIX wieku tylko w starostwie Ostrołęckim znajdowało się prawie 150 kopalni tego szlachetnego kamienia. Bursztyniarze kurpiowscy, tworzyli nie tylko popularne kolie, ale również takie przedmioty jak fajki, guziki czy tabakiery. Kunszt kurpiowskich bursztyniarzy powoli zanika, na Kurpiach żyje coraz mniej osób, które podtrzymują ten piękny zawód.

Folklor Kurpiowski - Bursztynowa biżuteria

Biżuteria zrobiona z bursztynu kurpiowskiego (zdjęcie: Kurpie)

Charakterystyczną wycinanką Kurpi jest jednobarwna leluja (symetryczne drzewo z motywami roślinnymi i zwierzęcymi), które tworzy się – tak jak w innych regionach – przy pomocy nożyc do strzyżenia owiec. Obok leluj, bardzo popularne są gwiazdy, wycinanki koliste , zdobione ażurowymi wzorami oraz motywami zwierzęcymi, głównie kogutami i pawiami.
Stroje ludowe- stroje Puszczy Zielonej i Puszczy Białej

Wyróżniamy dwa rodzaje kurpiowskich strojów ludowych, Puszczy Zielonej i Puszczy Białej. Bardziej popularnym i częściej spotykanym strojem jest ten pochodzący z Puszczy Zielonej. Obecnie stroje ludowe z Kurpi można obejrzeć na występach zespołów pieśni i tańca, a także w skansenach i muzeach. Coraz częściej stroje zakładane są, na procesję Bożego Ciała.

Tańce kurpiowskie – ważna tradycja Kurpiów

Tańce kurpiowskie są bardzo charakterystyczne i popularne, większość z nich zachowała się w niezmienionej formie. Inne uległy nieznacznej modyfikacji. Warto pamiętać, że tańce kurpiowskie to przede wszystkim żywiołowość, która cechuje tą grupę etnograficzną. Do najpopularniejszych tańców kurpiowskich należy zaliczyć: Powolniak, Okrąglak, Konik, Wyrwas, Olęder, Oberek Żuraw i Fafur.
Święta i tradycje kurpiowskie – miodobranie i niedziela palmowa

Wspaniałą tradycją i zarazem świętem kurpiowskim jest tzw. Miodobranie Kurpiowskie. Święto odbywa się na leśnej polanie w Zawodzi koło Myszyńca. W tym dniu możemy zakupić rękodzieła ludowe Kurpiów, obejrzeć występy artystyczne zespołów z tego regionu ale przede wszystkim zasmakować najprawdziwszego miodu. 

Kolejna grupa - Kaszubi

Kaszubi
Kaszubi wyróżniają się bardzo ciekawym folklorem, rozbudowanym rzemiosłem oraz pięknym haftem. Największym skarbem tej grupy jest ich język, który nie jest uznawany jedynie za gwarę, ale za oddzielny język. Ciekawostką jest to, że język kaszubski można zdawać na maturze. Kaszuby to spory region rozciągający się od Pomorza Gdańskiego, aż po Bory Tucholskie. Pomimo silnej germanizacji tego regionu, Kaszubi uważają się również za Polaków, a ich motto brzmi "Nie ma Kaszub bez Polonii, a Polski bez Kaszub"
Haft Kaszubski - niezwykłe motywy i piękna barwa
Haft kaszubski wyróżnia się przede wszystkim kolorystyką. Paleta barw składająca się z siedmiu głównych kolorów: trzy odcienie niebieskiego, czerwony, żółty, zielony i czarny, została ustalona jeszcze w okresie między wojennym. Do dziś jest ściśle przestrzegana. Podstawowym motywem występującym w hafcie kaszubskim jest motyw roślinny. Najczęściej wykorzystuje się: owoce granatu, gwiazdę morską, róże, tulipany, niezapominajki, margarity. Aby haft był pełny motywy roślinne, delikatnie uzupełnia się motywami geometrycznymi.

Język Kaszubski – wciąż aktualna mowa Kaszubów
Kaszubi w odróżnieniu od mieszkańców innych regionów, mogą pochwalić się literaturą we własnym języku. Pierwszym Kaszubem piszącym w rodzimym języku był Florian Ceynowa (1817-1881). Jeszcze, za życia Floriana narodził się inny znany autor dzieł kaszubskich Hieronim Derdowski (1817-1881). Hieronim jako wybitny pisarz i poeta przyczynił się do powstania nieoficjalnego hymnu kaszubskiego „Mazurek Kaszubski”.  Równie ważnymi postaciami literatury kaszubskiej byli Aleksander Majkowski (1876-1938), lekarz, pisarz i działacz kaszubski oraz Bernard Sychta (1907-1982), ksiądz z Sierakowic, badacz języka i folkloru kaszubskiego.

Tańce kaszubskie – kaszubska miłość do muzyki i tańca
Kaszuby to region bogaty w tańce różnego typu. Jednym z najpopularniejszych tańców był tzw. szewc, do którego śpiewało się równie znaną przyśpiewkę „Szëję bótë, szëję bótë, wecygóm draaatew!". Również rybacy mieli swój taniec nazywany „rëbocczi tuńc". Taniec ten wykonywali jedynie mężczyźni – rybacy, trzymając kufel piwa w ręku demonstrowali tym samym swoje zadowolenie z połowów.  Kaszubi lubili się bawić, dlatego należy wymienić jeszcze takie tańce jak  owczôrz , koséder, nasza nenka,  okrąc so wkół i wiele innych.

Strój Kaszubski - inny strój dla innego zawodu
Kaszubi stosunkowo szybko przestali używać strojów ludowych, stało się to już w XIX wieku. Nie mniej Kaszubi mieli kilka różnych strojów w zależności od wykonywanej pracy. Inny ubiór nosił rolnik a inny rybak. Dziś zespoły pieśni i tańca prezentują jedynie świąteczną formę stroju kaszubskiego.

Na pierwszy ogień...

... idą Górale, a ściślej mówiąc Podhalanie. Zapewne wydaje Ci się, że wszyscy Górale są tacy sami, jednak ich samych spokojnie można podzielić na kilkanaście mniejszych grup etnicznych. Dzisiaj zajmiemy się jedną z najbardziej licznych, czyli Podhalanami. Grupa ta, jak łatwo się domyśleć mieszka na Podhalu, czyli jak podpowiada Wikipedia:  "W południowej Polsce u północnego podnóża Tatr, w dorzeczu górnego Dunajca z wyłączeniem obszarów leżących na prawym brzegu Białki i prawym brzegu Dunajca, poniżej ujścia Białki."

 Sztuka

 Kultura ludowa Podhala – podobnie jak kultura innych regionów Polski – ulegała na przestrzeni wieków różnorodnym zmianom. Największy rozkwit kultury góralskiej nastąpił pod koniec XIX wieku, kiedy zaczęto popularyzować Tatry i samo Podhale. Podhale  jeden z nielicznych regionów Polski, którego mieszkańcy nadal zachowują i kultywują własną tradycję (niejednokrotnie łącząc nowoczesność z dawnym stylem, np. w stroju, muzyce, rzeźbie).
 

Obrzędy

Wiele obrzędów i zwyczajów przetrwało w obyczajowości ludowej, stanowiąc jej trwały element w tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie.Na ukształtowanie się wielu z nich złożyły się i obrzędy z czasów pogaństwa jak i późniejsze-chrześcijańskie. Niewykształceni ówcześni ludzie bali się czarów, bowiem uważali, że rzucane są one zarówno na nich, ich dorobek, na bydło, na tzw.majętność całą. W związku z tym wierzyli w skuteczność wielu metod przeciwdziałających negatywnym skutkom czarów, w tym m.in.w: 

• smarowanie święconym czosnkiem słupów w stajniach
• kadzenie krów święconymi ziołami, 
• rozsypywanie maku przy wejściu do stajni. 

 

Święta

 

 Boże Narodzenie

 

 W wigilię Bożego Narodzenia przynoszono do domu mojkę, choinkę, którą przystrajano czerwonymi jabłkami, ciastkami, cukierkami i zabawkami wykonanymi przez dzieci (zazwyczaj zabawki były zrobione z bibuły, papieru i słomy). Kwiatami z bibuły ozdabiano również święte obrazy, a w kącie izby stawiano snop zboża.

                                                Wielkanoc

 Najważniejsze obrzędy wielkanocne to święcenie wody, ognia i pokarmów. W Wielką Sobotę gospodarz przynosił z kościoła do domu święconą wodę oraz głowienki ognia – z poświęconego przez księdza ogniska, które paliło się przed świątynią – potem szedł do stajni, by poświęcić i okadzić zwierzęta. Woda była potrzebna przez cały rok – kropiono młodą parę, gdy wychodziła z domu do kościoła; owce, gdy szły "na szałas"; ziarno przed siewem. W kościele święcono też potrawy. Do kosza wkładano chleb, masło, ser, jajka, kiełbasę, sól, chrzan, mięso, baranki wypiekane z ciasta lub wyrabiane z sera w specjalnych foremkach.

 Wesela 

 

Po ceremonii ślubnej na weselników czekała na moście brama z dwóch tworzących trójką żerdzi, przymocowanych do poręczy. Na wierzchołku bramy były dwie butelki z wodą, a prze most przeciągano łańcuch. Obok stali chłopcy – przebrani za dziadów, Cyganów – tańczyli, śpiewali i żądali "okupu". Od państwa młodych dostawali wódkę, ciasto, od starostwa pieniądze. 

 

 Stroje

 

Męski

 Męska odzież odświętna przetrwała do naszych czasów w stosunkowo mało zmienionej formie, przede wszystkim jeśli chodzi o stosowane do jej wytwarzania surowce (płótno lniane, sukno, skóry), ale także i kroje. Podstawowe oraz najbardziej znane elementy stroju męskiego to kapelusze, sukienne spodnie (portki), a także cuchy (czarne i białe) pełniące rolę okrycia wierzchniego. Ponadto w skład tego ubioru wchodziły koszule, kamizelki, pasy oraz obuwie (wysokie buty z cholewami typu węgierskiego, półbuty, buty do kostek i przede wszystkim kierpce), a uzupełniały go spinki (do spinania koszul), fajki oraz ciupagi.

 

 Damski

 

Podhalański strój kobiecy, łatwo ulegał modom, poddawał się silnym wpływom z zewnątrz. Jeszcze w I poł. XIX w. (okres pierwszy) współistniały w nim samodziały lniane, przeznaczane między innymi na szale (rańtuchy), koszule oraz drukowane spódnice w kolorze indygo i fartuchy.Okres drugi (II. poł. XIX w.) to czas naśladowania mody przejeżdżających na Podhale kobiet z miasta. Góralki zaczęły wtedy nosić kaftaniki  szyte z gładkich, takich samych jak spódnice tkanin. Na początku XX w. (okres trzeci) pojawiły się wizytki czyli bluzki zakładane do długich, szerokich kopiastych spódnic. W latach międzywojennych i późniejszych (okres czwarty i piąty) spódnice stają się coraz krótsze, przeznacza się na nie głównie kwieciste tkaniny tybetowe. Ponadto ważnymi elementami stroju, niezależnie od okresu kiedy go noszono były, wiązane pod brodą chustki i czerwone korale, najwyżej ceniono te z korala prawdziwego.

Mały wstęp, trochę definicji...

Czym jest grupa społeczna?

 Grupą etniczną nazywamy taką społeczność, której wspólnota jest ściśle związana z danym obszarem przez nią zamieszkiwanym. Grupa etniczna cechuje się świadomością odrębności językowej, czasem również odrębności ekonomicznej. Poszczególne grupy etniczne lokują swoją ideologiczną i prywatną ojczyznę. 

Czym jest naród? 

 Naród natomiast to duża grupa społeczna, którą łączy tradycja, kultura, historia i taka grupa, która samą siebie postrzega jako wspólnotę.

Czym w takim razie jest mniejszość narodowa?

 Mniejszość narodowa to grupa etniczna żyjąca w państwie w którym dominuje inna narodowość. 

A co w sumie oznacza to "etniczny"?

Termin „etniczny” oznacza wg słowika języka polskiego „związany z przynależnością do jakiegoś narodu” . Wyznacznikiem etniczności jest poczucie tożsamości oparte na wspólnej historii i tradycji. W Polsce pojawia się wiele grup etnicznych: min. Łemkowie, Ślązacy, Kaszubi, czy Górale.

Grupy etniczne w Polsce

Grupy etniczne w Europie

Podział grup etnicznych w Polsce

Wiedząc już, czym jest grupa etniczna możemy zająć się podziałem owych grup.

Bardzo dobrym przykładem wspólnego czynnika grupy etnicznej jest gwara, czyli
"odmiana języka". Spójrzmy więc na mapę dialektów polskich.

Równie dobrze możemy wspomnieć o kuchni, ta również w różnych zakątkach Polski prezentuje się różnie.

Aby nie mieć wątpliwości spójrzmy na tabelkę mniejszości etnicznych występujących w Polsce.
Na podstawie tych źródeł z łatwością możemy wyróżnić główne grupy etniczne w Polsce:
-Górali
-Łemków
-Kaszubów
-Ślązaków

-Kurpiów

     

Dla pewności obejrzyjmy mapę grup etnicznych w Polsce.
Jak widać uwzględniliśmy najważniejsze grupy. Rzecz jasna, każda z nich ma jeszcze swój podział na coraz to mniejsze grupki np. Bambrów, Księżaków, czy Kociewiaķów. Podgrupy te są jednak na tyle nieistotne, że  nic nie stanie się,  jeśli je pominiemy, aby zająć się tymi większymi.